Srednjovjekovna filozofija

Srednji vijek, ili srednjovjekovlje, predstavlja istorijsku epohu koju je nemoguće jasno hronološki odrediti prostim postavljanjem datuma „početka“ i „kraja“. Ovo „omeđavanje“ postaje još teže kada ga je potrebno izvršiti u odnosu na filozofiju, tj. razvoj i izgradnju ideja i misaonih sistema.

Photo by Julia Volk on Pexels.com

Istoriografija je zastupala mnoge različite datume za ovaj period, a čini se da i ne postoji saglasnost niti racionalan argument za bilo koji od njih. Kao početak srednjeg vijeka uzimaju se, između ostalih: smrt cara Teodosija 395. godine, naseljavanje Germanskih plemena u Rimskom carstvu, paljenje Rima 410. godine ili pad Zapadnog Rimskog carstva (obično datiranog na 476. godinu), pa čak i do kasnijih perioda kao što je arapsko širenje na Mediteranu. Kao završetak nude se: pad Carigrada 1453. godine, otkriće štamparske prese c. 1440. godine, otkriće Amerike 1492. godine, protestantska reformacija 1517. godine ili izbor Karla V za cara Svetog rimskog carstva 1519. godine.

Photo by Marina M on Pexels.com

Stoga se u istoriji filozofije omeđivanje ovoga perioda vrši više u odnosu na pripadnost određenog mislioca nekoj idejnoj cjelini i misaonoj tradiciji, nego u odnosu na čvrsto postavljene datume (iako će se često kao razmeđe antike i srednjovjekovlja uzimati 529. godina, kada car Justinijan zabranjuje rad Akademije u Atini). Na taj način je moguće da postoji preklapanje u ranoj i poznoj fazi razvoja srednjovjekovne misli, te npr. Proklo (411–485) pripada antičkoj filozofiji, iako je period njegovog djelovanja kasniji od sv. Avgustina (354–430). Takođe, ovakvim pristupom je moguće da pozna sholastika postoji i razvija se i tokom Renesanse, npr. Fransisko Suarez (1548–1617) kao jedan od poslednjih predstavnika srednjovjekovne filozofije u isto vrijeme kada djeluje i Frensis Bekon (1561–1626).

Takođe, jedna od važnih „spornih“ tačaka kada je srednjovjekovna filozofija u pitanju je i sama lokacija, odnosno, uključivanje ili isključivanje određenih regija i filozofa iz tih regija u pojam srednjovjekovlja. Tako npr. Žilsonovo određivanje srednjovjekovlja u odnosu na hrišćanstvo iz ovog perioda isključuje islamske, jevrejske ili dalekoistočne filozofije, dok omeđivanje u odnosu na „latinski svijet“ isključuje npr. vizantijsku misao.

Photo by ROMAN ODINTSOV on Pexels.com

Iz tog razloga se u izučavanju srednjovjekovne filozofije često pristupa formiranju više nastavnih predmeta kojima se pokušava istražiti ovaj period bez obzira na rečene podjele – vizantijska filozofija (kao filozofija hrišćanskog istoka), srednjovjekovna filozofija (bez prefiksa „zapadna“ ali koja se odnosi na filozofiju hrišćanskog zapada), islamska filozofija, istočna filozofija (jevrejska, indijska, kineska…) i tako dalje.