Filozofija Joséa Ortege y Gasseta nije odmah nastala kao jasna i jedinstvena teorija ili
misao nego se razvijala, mijenjala i odvijala kroz cijeli niz različitih etapa. Osnovni su se
pojmovi tako javljali, preplitali, afirmirali, reafirmirali, definirali, redefinirali, poprimali
različita razumijevanja i zauzimali različite pozicije i značaj onako kako se mijenjao i
odvijao sâm život Ortege y Gasseta. Pored toga što se razilaze oko brojnih drugih aspekata
njegova djela, interpretatori se razilaze i oko etapa razvoja njegove misli. Kako za našu
sadašnju svrhu kratkog prikaza osnovnih pojmova ova razilaženja u podjeli i imenovanju
etapa nisu relevantna, nećemo ih ni navoditi. Zadovoljit ćemo se samo napomenom da
postoje, a zbog jednostavnosti i jasnoće uputit ćemo na najpoznatiju i najšire prihvaćenu
periodizaciju, onu Ferratera More koja podrazumijeva tri stadija imenovana kao objektivizam,
perspektivizam i racio-vitalizam. Objektivizam obuhvaća formativne godine Ortege
y Gasseta provedene u Njemačkoj te zastupanje i razvijanje ideja s kojima se tamo upoznao,
prije svega kod neokantovaca. To je period inzistiranja na objektivizmu te odricanja
svakog značaja spontanitetu i individualnosti. Tog misaonog utjecaja Ortega y Gasset se
ubrzo oslobađa te tako s prvom objavljenom knjigom (Meditaciones del Quijote, 1914.)
počinje i druga, perspektivistička etapa njegova mišljenja. Ovdje on probija neokantovsku
zatvorenost u matematičko-fizičke hipoteze i počinje se otvarati prema stvarnosti te
opažati i uvažavati njezinu mnoštvenost. Upravo se individualitet i ono spontano (spontani
život) prepoznaju kao legitimne teme kulture, odnosno filozofije. Ideje perspektive i
okolnosti u ovom periodu potpuno dolaze do izražaja. Etapa perspektivizma doživljava
vrhunac u Temi našeg vremena (El tema de nuestro tiempo, 1923.), kojom se i završava.
Treća etapa imenovana je kao racio-vitalizam. Iako se ovaj pojam pojavljuje samo kao naziv
koji su interpretatori dali jednoj od etapa mišljenja Ortege y Gasseta, to je istovremeno
i naziv koji svojoj filozofiji daje i on sâm (uz varijacije »doktrina životnog uma« i »doktrina
povijesnog uma«). Time su već navedene i osnovne teme koje se oblikuju u ovom
periodu: život kao radikalna stvarnost i s njim povezan pojam životnog uma, te čovjekova
povijesnost za koju će se na kraju ispostaviti da je jedina čovjekova priroda (s tim u vezi
je i pojam povijesnog uma).
Kompletan tekst možete pročitati OVDJE.
